გიორგი III სპილენძის მონეტების ტექნოლოგიისათვის

(სპექტრული ანალიზის შედეგები)

ანოტაცია

სტატიაში წარმოდგენილია კერძო კოლექციებში არსებული გიორგი III-სა და გაერთიანებული საქართველოს სხვა მეფეების დროის სპილენძის მონეტებთან დაკავშირებული კვლევა. კვლევის მიზანი გახლდათ მონეტების ფიქსაცია, მათზე არსებული წარწერების გაშიფვრა-გაანალიზება და რაც მთავარია, ქიმიური შემადგენლობის დადგენის თვალსაზრისით, სპექტრული ანალიზის ჩატარება. კვლევა ჩატარდა კერძო კოლექციებში არსებულ 16 მონეტაზე. XII საუკუნის სპილენძის ქართული მონეტების ქიმიური შემადგენლობის დადგენის მიზნით, სპექტრალური ანალიზის დროს, ყურადღება მიიპყრო გიორგი III უწესოდ მოჭრილ მონეტებში ვერცხლის შემცველობის არსებობამ. 16 მონეტიდან 12 ცალში ვერცხლი დაფიქსირდა, მათგან ერთში – 10,71 % , მეორეში – 5,09 % რაოდენობით, 10 ცალში – ვერცხლის შედარებით უმნიშვნელო წილი, ხოლო 4 ცალში ვერცხლის შემცველობა არ დადასტურებულა. ვერცხლის შემცველობის გამოვლენის მიზნით, აღნიშნულ მონეტებთან ერთად, სპექტრული ანალიზი ჩაუტარდა იმავე ეპოქის 140 მონეტასაც. ანალიზით, არც ერთ მათგანში ვერცხლის შემცველობა არ გამოვლენილა. ცდომილების გამოსარიცხად, ექსპერიმენტი ჩატარდა მონაცვლეობით – ავერსზე, რევერსზე; სხვადასხვა ადგილებში – ცენტრში, კიდესთან ახლოს. შედეგი არ შეცვლილა. კერძო კოლექციებში არსებული ამ ეპოქის სპილენძის მონეტების მოკვლევამ შემდეგი სურათი მოგვცა: დემეტრე I (1125-1156 წწ.) დროს მოჭრილ მონეტებშიც ფიქსირდება მოვერცხლილი სპილენძის ფული. ჩვენთვის რამოდენიმე ასეთი ცალია ცნობილი. ისინი არავის შეუსწავლია. იმდროინდელი ყალბისმქმნელები საკმაოდ დაოსტატებულან. სპილენძის მონეტის მოვერცხლა გავრცელებული პრაქტიკა ჩანს საქართველოშიც. ცნობილია შემთხვევითი მონაპოვრები, სადაც განძებში ვერცხლის დირჰემებთან ერთად მოვერცხლილი სპილენძის მონეტებიც გვხვდება. სტატიაში წარმოდგენილი მონეტების ასახულობა ნათლად მიგვითითებს სიქების მრავალფეროვნებასა და შესაბამისად, აღებ-მიცემობის მდიდარ პრაქტიკაზე. მოცემული მაგალითები მეტყველებენ იმაზე, რომ ყალბი ფულის მჭრელები (დამამზადებლები) დიდ ეკონომიურ ზიანს აყენებდნენ ქვეყანას.